Fingramota.kz жобасы артықшылықтар мен кемшіліктерді түсінуге көмектеседі.

Қашан алу керек?

Ипотека бойынша ЖСТМ-нің 2025 жылғы 1 қарашадан бастап 20%-ға дейін төмендегені туралы соңғы жаңалықтарға байланысты, көптеген адамдар жеке тұрғын үй сатып алу туралы ойлана бастады. Алайда, ипотеканы алып, өзіңізді ұзақ мерзімді кредиттік міндеттемелермен байланыстырудың бірқатар шарттар сақталған жағдайда ғана мағынасы бар. Ипотека ұзақ мерзімді қаржылық міндеттеме екенін есте сақтаңыз, ол сізден көптеген жылдар бойы тәртіпті, тұрақтылықты және шығыстарды жоспарлауға дайындықты талап етеді. Қандай жағдайларда ипотека орынды қадам болуы мүмкін?

1) Сіз кем дегенде 10-20 жыл бір қалада тұруды жоспарлайсыз.
Тұрғын үйді сатып алу, егер сіз жақын жылдары көшуді жоспарламасаңыз, мағынасы бар. Ипотека ұзақ мерзімге есептелген, сондықтан таңдалған жылжымайтын мүлік пен орналасқан жердің сіздің өмірлік жоспарларыңызға – жұмысқа, өмір салтына, балалар мектебіне және т.б. сәйкес келетінін түсіну ерекше маңызды.

2) Сізде тұрақты және расталған кіріс бар.
Ай сайынғы ипотекалық төлемдер табыстың тұрақты көзін талап етеді. Банктер, әдетте, соңғы 6-12 айдағы сіздің төлем қабілеттілігіңізді растауды талап етеді. Сонымен қатар, экономикадағы немесе жеке деңгейдегі өзгерістер (жұмыс ауыстыру, декрет, ауру және т.б.) кезінде де ұзақ уақыт бойы – 10, 15, тіпті 25 жылға дейін – төлемді уақтылы енгізе алатыныңызды өзіңіз дұрыс бағалау маңызды.

3) Сізде бастапқы жарнаға арналған жинақ бар.
Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалардың көпшілігі тұрғын үй құнының 10%-дан 30%-ға дейін бастапқы жарнаны талап етеді. Бұл жарна – кредиттік мақұлдаудағы басты факторлардың бірі. Сонымен қатар, жеке қаражаттың болуы қарыздың жалпы мөлшерін және пайыздық артық төлемді азайтады. Күтпеген шығыстар жағдайында «қаржылық жастыққа» ие болу да маңызды.

4) Сіз қаржылық тәртіп пен жауапкершілікке дайынсыз.
Ипотека тұрақтылықты талап етеді: әр ай сайын сіз тіркелген соманы енгізуге міндеттісіз. Мерзімін өткізіп алу айыппұлдарға, кредиттік тарихының нашарлауына немесе тіпті тұрғын үйден айырылуға әкелуі мүмкін. Сондықтан ипотека өз бюджетін жоспарлауға, кірістер мен шығыстарды есепке алуға, импульстік шығындардан аулақ болуға және қаржылық қауіпсіздік жастығына ие болуға дайын адамдарға сәйкес келеді.

Ипотеканың артықшылықтары мен кемшіліктері

Ипотека, өзінің ұзақ мерзімділігіне қарамастан, жылжымайтын мүлік саласындағы ең сұранысқа ие қаржы құралдарының бірі ететін бірқатар елеулі артықшылықтарға ие.

Жеке тұрғын үй. 

Басты артықшылығы – жылжымайтын мүлік иесі болу мүмкіндігі. Ипотекалық кредит толық өтелгеннен кейін тұрғын үй сіздің толық меншігіңізге өтеді. Бұл мүлікті еркін басқара аласыз дегенді білдіреді: отбасы мүшелерін тіркеуге, жөндеу жұмыстарын жүргізуге, сыйлауға, сатуға немесе жалға беруге болады.

Жалдаудан тиімдірек. 

Қазақстанның кейбір аймақтарында ай сайынғы ипотекалық төлем жалға берудің нарықтық құнымен салыстырылатын немесе одан да төмен. Әсіресе бұл жылжымайтын мүлік бағасы тұрақты қалаларда және жеңілдік шарттары бар мемлекеттік бағдарламалар аясында өзекті.

Болашаққа инвестиция. 

Жылжымайтын мүлік – бірнеше өтімді және салыстырмалы түрде тұрақты активтердің бірі. Жылдар өткен сайын ол бағасы өсуі мүмкін, әсіресе дамып келе жатқан ауданда орналасқан болса. Қажет болған жағдайда сіз тұрғын үйді сата аласыз, айырбастай аласыз немесе жалға бере аласыз, қосымша табыс ала аласыз.

Мүлікті сақтандыру. 

Ипотеканы ресімдеу кезінде банктер сатып алынатын тұрғын үйді сақтандыруды талап етеді. Бұл қосымша қаржылық қорғауды қамтамасыз етеді: өрт, су басу немесе басқа да форс-мажорлық жағдайларда сіз өтемақы аласыз, демек, тұрғын үйсіз де, банк алдындағы қарызсыз да қалмайсыз.

Айқын артықшылықтарына қарамастан, ипотека – әмбебап шешім емес. Шешім қабылдамас бұрын ескеру қажет кемшіліктері де бар.

Бастапқы жарнаның қажеттілігі. 

Ипотекалық бағдарламалардың көпшілігі тұрғын үй құнының 10%-дан 30%-ға дейін жарнаны талап етеді. Бұл алдын ала жинақтау қажет өте үлкен сома. Онсыз ипотека алу мүмкін емес немесе айтарлықтай қиын.

Кірісті растау. 

Банк ипотеканы мақұлдау үшін сіз төлем қабілеттілігіңізді растайтын құжаттарды ұсынуыңыз керек: кіріс туралы анықтамалар, банк шоттарынан үзінді-көшірмелер, салық декларациялары. Бұл өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар немесе бейресми жұмыс істейтіндер үшін қиын болуы мүмкін.

Төлемдердің қатаң кестесі. 

Ай сайынғы төлемдер кесте бойынша қатаң түрде, кідіріссіз енгізілуі керек. Тіпті бір күндік мерзімді өткізіп алу айыппұлдарға немесе өсімпұлдарды есептеуге әкелуі мүмкін. Жүйелі бұзушылықтар – кредиттік тарихының нашарлауына, сотқа, ал соңғы жағдайда – тұрғын үйді банкке тәркілеуге әкеледі.

Ұзақ мерзімді қаржылық жүктеме. 

Ипотека – ұзақ мерзімді міндеттеме: 10-дан 25 жылға дейін. Осы кезең бойы сіз жеке өміріңіздегі, кірісіңіздегі немесе экономикалық жағдайдағы өзгерістерге қарамастан, ай сайын кредитті өтеуге міндеттісіз. Бұл жоғары деңгейдегі жауапкершілік пен қаржылық тұрақтылықты талап етеді.

Ипотеканы таңдағанда неге назар аудару керек?

Банкті таңдау. Егер сіз белгілі бір банктің картасына жалақы алсаңыз, сол банктен бастаңыз. Жалақы алатын клиенттерге жеңілдіктер – төмендетілген мөлшерлеме, құжаттарды жеңілдетілген тексеру ұсынылуы мүмкін.

Бағдарламаларды зерделеу. Нарықта мемлекеттік бағдарламалар да, банктердің жеке өнімдері де бар. Шарттармен танысыңыз:

«7-20-25» – ресми кірісі бар жұмыс істейтін азаматтар үшін.

«Бақытты отбасы» – көп балалы, толық емес отбасылар және мүгедек балалары бар отбасылар үшін.

Әскери ипотека – әскери қызметшілер үшін. Пайыздық мөлшерлемелерді, мерзімді, бастапқы жарнаның мөлшерін, бағдарламаның сіздің санатыңыз үшін қолжетімділігін салыстырыңыз.

Өтеу әдістері: аннуитеттік немесе сараланған. Аннуитеттік әдіс – ай сайынғы төлем бірдей. Ыңғайлы, бірақ артық төлем көбірек болады: алғашқы жылдары сіз негізінен пайыздарды төлейсіз. Сараланған әдіс – төлем біртіндеп азаяды. Басында төлем жоғары, бірақ кредит бойынша жалпы артық төлем аз болады. Банк екі нұсқаны да таңдауға ұсынуға міндетті. Қаржылық мүмкіндіктеріңізге байланысты таңдаңыз.

Кредиттік шартты зерделеу. Қол қоймас бұрын:

Титулдық парақты тексеріңіз – онда қарыз сомасы, пайыздық мөлшерлеме, мерзім, ЖСТМ, айыппұлдар, мерзімінен бұрын өтеу құқығы көрсетілуі керек.

Қарыз алушы жадынамасын талап етіңіз – онда сіздің құқықтарыңыз бен міндеттеріңіз көрсетілген.

Қажет болса – заңгермен кеңесіңіз.

Әрқашан ай сайынғы кірісіңізді есептеу қажет екенін есте сақтаңыз. Кредиттік міндеттемелер сіздің кірісіңіздің 50%-ынан аспауы керек! Тек осы жағдайда сіз кредитті уақтылы өтеуге сенімді бола аласыз.

Fingramota.kz жобасымен бірге қаржылық сауаттылығыңызды арттырыңыз, тақырыптық әдебиетті оқыңыз, өз бюджетіңізді жоспарлауды және ақшаңызды дұрыс басқаруды үйреніңіз!